Chow Chow Özellikleri ve Bakımı
Chow Chow özellikleri nelerdir? Bakımı nasıl yapılmalı? Karakteri nasıldır? Tarihi ve Kökeni nedir, nasıl ortaya çıkmıştır? Sizler için kullanım alanları ve sağlık bilgisi hakkında detaylı rehber hazırladık.
İçindekiler
Chow Chow Özellikleri
Chow Chow’lar sağlam yapılı, kare vücutlu spitz tipi köpeklerdir[7]. Geniş bir kafa yapısına, küçük üçgen uçlu dik kulaklara ve derin bakışlı gözlere sahiptirler[7][8]. Boyunlarında aslan yelesi görünümü veren gür ve çift katlı tüyleri vardır[7][9]. Aşağıdaki tabloda başlıca fiziksel özellikler özetlenmiştir:
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Omuz Yüksekliği | Erkek: Yaklaşık 43–56 cm; Dişi: 43–51 cm[10][11]. |
| Ağırlık | Erkek: ~20–32 kg; Dişi: ~16–30 kg aralığında (ortalama)[10][11]. |
| Yaşam Süresi | Ortalama 8–12 yıl[12]. |
| Kürk Tipi | Yoğun iki katmanlı kürk; “düz” (short) veya “uzun” (long) türleri vardır. Boyunda kalın bir yaka (ruff) oluşur[9]. |
| Renk Seçenekleri | Genellikle tek renkli: kırmızı (açık altın renginden koyu kırmızıya), siyah, mavi-gri, tarçın (açık kahveden koyuya) veya krem[13][14]. Nadir olarak gri veya beyaz tonları da görülür. |
| Dil Rengi | Ayırt edici mavi-siyah dil renkli[15]. |
Chow Chow’ların yürüyüşleri ayak bileklerinden dizlere doğru düz merdivenli bir stile sahiptir (liflı adımlama)[8]. Sağlam göğüsleri ve kıvrık kuyrukları (sırt üzerinde sıkı kıvrım) ile tanınırlar[16][9]. Kürkleri özellikle ilkbahar ve sonbahar gibi mevsim geçişlerinde yoğun biçimde dökülür[17][18]. En belirgin özelliklerinden biri olan mavi-siyah dilleri eklemelidir; bu pigment yoğunluğu, Shar-Pei gibi birkaç ırkta daha görülür[15].
Karakter ve Davranış Özellikleri
Chow Chow’lar bağımsız, gururlu ve ciddi bir mizaca sahiptir. Çok sadık olup sevdikleri insanlara güçlü bağla bağlanırlar[19][20]. Ancak yabancılara karşı genellikle mesafeli ve temkinlidirler[21][22]. Çalışma kökenli içgüdüleri nedeniyle iyi bekçi köpeği olarak bilinirler. Ortalama enerji seviyesinde ve görece sessizdirler; fazla havlamazlar ve oynaklıktan çok daha sakindirler. Eğitim ve sosyalleşme erken dönemde yapılmazsa, inatçı karakterleri öne çıkabilir. Uzmanlar, Chow Chow sahiplenmeyi düşünenlerin bu iradeli, bazen bağımsız doğaya hazırlıklı olmalarını önerir[23][22].
- Sadık ve Koruyucu: Evin sahibiyle çok güçlü bağ kurar, ailesini gözlerinde koruma içgüdüsüyle korur[21][20]. Sahiplenip birlikte yaşayan aile bireyine ömür boyu bağlıdır.
- Bağımsız ve İnatçı: Kendi kararlarını verebilen güçlü bir yapısı vardır[23][22]. “Kediler gibi”(aloof) davranabildikleri için, eğitimde sabırlı ve tutarlı olunması gerekir[22].
- Yabancılara Mesafeli: Bilmediği insanlara karşı genelde soğuk ve ihtiyatlıdır. Erken sosyalleştirme ile bu içgüdü yumuşatılabilir, aksi halde korumacı tavırlar sergileyebilir.
- Sakin & Düşük Enerji: Çok hareketli bir ırk değildir; ev içinde sakin kalır ve enerjisini günlük kısa yürüyüşlerle çıkarabilir[19][24]. Sürekli ilgi talep etmez, kendi haline zaman zaman kedi gibi yaşamaktan hoşlanır.
- Çocuklarla İlişkisi: Erken yaşta sosyalleştirildiğinde ve uygun eğitimle çocuklarla uyumlu olabilir. Ancak yerli yersiz sert ve hareketli oyunlara karşı sabrı daha azdır; genellikle daha büyük, sakin çocuklu aileler için uygundur[25][26].
Bakımı
Chow Chow’ların kalın çift katlı tüyleri ve kuvvetli kas yapıları, düzenli bakım gerektirir. Aşağıdaki maddeler, günlük bakım rutinine yol gösterir:
- Tüy Bakımı: Yoğun tüyleri nedeniyle sık fırçalama şarttır. Düz tüylü Chow’larda haftada en az 2 kez, kabarık uzun tüylü Chow’larda neredeyse her gün tarama önerilir[17][27]. Özellikle mevsim geçişlerinde bol dökülür; bu dönemlerde günlük fırçalama dökülen tüyü azaltacaktır. Tüylerde biriken kir ve dökülmüş alt tüyleri temiz tutmak için gerekirse kuru şampuan da kullanılabilir[17][18].
- Banyo: Kabarık kürk ve deri sağlığı için düzenli banyo gereklidir, ancak sık yıkanmaktan kaçının. Banyo gerektiğinde ılık su ve köpek şampuanıyla yapılmalı, ardından tüyler iyice kurutulmalıdır[17][28]. Aksi takdirde cilt kurumaları görülebilir.
- Egzersiz ve Sıcak Hava: Günlük ılık yürüyüşler (örneğin günde iki kez 20–30 dakika) genellikle yeterlidir[24][29]. Chow Chow’lar çok uzun veya zorlayıcı egzersizlere ihtiyaç duymaz. Kalın kürkleri nedeniyle sıcak ve nemli iklimleri sevmezler; sıcak havalarda gölge veya klimalı ortam sağlanmalı, egzersiz süreleri kısaltılmalıdır[29][24].
- Günlük Bakım: Tırnaklar ayda bir kontrol edilmeli ve gerekirse kesilmelidir[30]. Dişler düzenli olarak fırçalanmalı ve diş eti sağlığı korunmalıdır[30]. Kulaklar her hafta kir ve enfeksiyon kontrolü için temizlenmeli; kulak pamuğu ve veteriner önerisiyle kulak temizleyici kullanılabilir[30].
- Ev Düzeni: Chow Chow’lar bağımsız yapılı olduğu için evde uygun bir alanları olmalıdır. Bahçedeyse kaçmasını önleyecek sağlam bir çit önemlidir. Ayrıca rahat bir yatak ve temiz su her zaman hazır bulundurulmalıdır.
Kökeni ve Tarihçesi:
Chow Chow’lar, antik Çin kökenli çok eski bir köpek ırkıdır. Genetik araştırmalar bu ırkın yaklaşık 8.300 yıl öncesine dayanan izlerini ortaya koymuştur[1]. Han Hanedanı döneminde (M.Ö. 206–220) Çin’de var oldukları belgelenen Chow Chow’lar, “aslan tüyleri” ve mavi-siyah dilleriyle dikkat çeker[2]. Çin efsanelerinde “siyah dilli aslan köpekleri” olarak anılır; hatta bir Çin hükümdarının 5.000’den fazla Chow Chow beslediği ve bu köpeklerin kızak çekmek için kullanıldığı rivayet edilir[3]. İngiltere’de 19. yüzyılda Kraliçe Victoria’nın (1865) ilgi göstermesiyle popülerleşmiş, 1895’te ilk Chow Chow Kulübü kurulmuştur[4]. 20. yüzyılda ABD’ye de yayılan ırk, 1903’te AKC tarafından tanınmış ve 1906’da Chow Chow Kulübü (USA) kurulmuştur[5]. Çoğu kişi “Chow Chow” adının deniz ticaretinde “karışık yük” anlamına gelen bir deyimden geldiğini düşünür; Çin’de eskiden yenen et olarak da kullanıldığı için köpeğe “yenilebilir köpek” lakabı da takılmıştır[6].
Sağlığı – Genetik Hastalıklara Eğilimi
Chow Chow ırkında bazı kalıtsal sağlık sorunları daha sık görülür. Aşağıdaki tabloda yaygın genetik yatkınlıklar ve açıklamaları özetlenmiştir:
| Durum | Açıklama |
|---|---|
| Kalça & Dirsek Displazisi | Kalça ve dirsek eklemlerinde gelişim bozuklukları. Eklemler düzgün hizalanamaz, topallama veya artrite yol açabilir[31]. |
| Patella Lüksasyonu | Diz kapağının normal yatağından kayarak lükse yol açması. Topallık veya aralıklı temassızlık görülebilir[31]. |
| Hipotiroidizm (Tiroid Yetmezliği) | Otoimmün tiroidit sonucu tiroid hormonlarının azalması. Tüy dökülmesi, kilo alma ve halsizlik gibi belirtiler oluşur[31]. |
| Göz Hastalıkları | Katarakt (göz merceğinin bulanıklığı), distichiasis (farklı yöne bakan fazladan kirpik), glokom (göz içi basınç artışı) gibi sorunlar görülebilir[31]. Görme bozukluklarına yol açabilir. |
| Entropion | Göz kapağının içe dönmesi. Göz yüzeyinin tahrip olarak tahrişe, sürekli sulanmaya yol açar. Chow Chow’larda genetik yatkınlık fazladır[32]. |
| Deri Hastalıkları | Pemphigus foliaceus gibi otoimmün deri hastalıkları nadiren görülebilir[31]. |
| Tümör (Melanom) | Melanom gibi cilt kaynaklı tümörler rapor edilmiştir[31]. |
| Gastrik Torsiyon (Mide Burulması) | Derin göğüslü ırklarda görülen tehlikeli bir durumdur. Mide kendi etrafında dönerek acil tedavi gerektirebilir[31]. |
Öneri: Sağlıklı bir Chow Chow sahiplenecekseniz, güvenilir yetiştiriciler ebeveyn köpeklerin OFA/PennHIP kalça/dirsek, diz (patella), tiroid ve CERF göz muayenesi sonuçlarını paylaşırlar[31][33]. Bu testlerin yapıldığından ve sonuçların açıkça belgelenmiş olduğundan emin olun. Ayrıca köpeğinizde obeziteye engel olmak için kilo kontrolüne dikkat edin; aşırı kilo, eklem ve metabolik sorun riskini artırır.
Beslenme Rehberi ve Önerileri
Sağlıklı bir beslenme düzeni Chow Chow sağlığı için kritiktir. Hareket ihtiyacı az olan bu ırk, kolay kilo alabileceğinden dengeli ve kalorisi kontrol edilmiş bir diyet tercih etmelidir[24][34]. İşte beslenme tavsiyeleri:
- Mama Seçimi: Yüksek kaliteli, AAFCO standartlarına uygun köpek mamaları tercih edilmelidir[34]. Yavru, yetişkin ve yaşlı chow chow’ların her biri için yaşa özel formül mamalar seçilmelidir.
- Öğün Düzeni: Yetişkin Chow Chow’lar günde en az iki öğün, yavrular ise 3–4 öğün şeklinde beslenmelidir[35]. Açlıklarını uzun süre tutmamak obezite riskini azaltır. Köpeğinizin günlük mamayı tek seferde değil, öğünlere bölerek almasını sağlayın.
- Porsiyon Kontrolü: Chow Chow’lar az egzersiz yapmaya meyilli olduğundan kilo kolay alabilir[24]. Mama paketlerinin üzerinde belirtilen günlük miktara uyun, gerekirse veterinerinizle kilosuna uygun porsiyon konusunda danışın. Dengeli ve düzenli beslenme obezite, diyabet ve eklem hastalıklarına karşı koruyucu olur.
- Bloat (Mide Dönmesi) Önlemleri: Bu cins derin göğüslü olduğu için yemek sonrası mide dönmesi (gastrik torsiyon) riski vardır. Beslenme sonrası köpeği koşuşturmayın; öğünleri yavaşlatmak için yavaş mama kabı veya yapboz kabı kullanabilirsiniz[35]. Yükseltilmiş mama kabı kullanmaktan kaçının, çünkü bu uygulamanın bloat riskini artırabileceği düşünülür[36].
- Takviyeler: Eklem ve cilt sağlığı için veteriner tavsiyesiyle glukozamin-kondroitin içeren ek destekler ve omega-3 yağ asitleri (balık yağı) verilebilir[37]. Bu ek besinler eklem esnekliğini korumaya ve tüy sağlığına yardımcı olabilir.
Eğitim Süreci
Chow Chow eğitiminde süreklilik, sabır ve pozitif pekiştirme anahtardır. Zeki ve bazen inatçı oldukları için eğitim seansları kısa, eğlenceli ve motive edici olmalıdır[38]. Önerilen yöntemler şunlardır:
- Erken Sosyalleştirme: Yavru döneminde (3–12 hafta) köpeğinizi farklı insanlara, çocuklara, diğer hayvanlara ve çevresel uyaranlara (sesler, araçlar, farklı yüzeyler) yavaş yavaş alıştırın[39]. Örneğin, sakin ve nazik bir sesle sık sık kucağınıza alarak, farklı odalara ve sokak gezilerine çıkararak, tanımadığı kişilere yavaşça tanıtarak sosyalleşmesini sağlayın.
- Olumlu Pekiştirme: Eğitimde ödüller (sevdiği mama, iltifat, oyun) kullanın. Komut öğretirken cezadan ziyade övgü ve ödül bazlı yöntemler etkilidir[38]. Training seanslarınızı 5–10 dakika ile sınırlayıp, sık sık başarıları pekiştirin. Örneğin “otur, bekle, gel” gibi temel itaat komutlarını sabırlı, sakin bir şekilde öğretin. Uzun, sıkıcı eğitimlerden çabuk sıkılabileceği için her seansı ilgi çekici oyunlarla zenginleştirebilirsiniz[38].
- Kararlı Liderlik: Chow Chow bağımsız ve özgüvenli yapılı bir ırktır. Bu nedenle sahip, köpeğe sakin ama tutarlı bir liderlik sunmalıdır[40]. Sahibin otoriter değil ama kararlı olması önemlidir. Kuralları net koyup bunları tutarlı şekilde uygulamak, köpeğin güvenli bir düzen anlamasına yardımcı olur. Eğitimde patavatsız veya sert yöntemler yerine sevgi temelli, liderliğin kabul edileceği bir yaklaşım tercih edin[40].
- Temel İtaat Eğitimi: “Otur, kalk, bekle, hayır, gel” gibi temel komutları küçük yaşta öğretin. Köpeğiniz bir göreve odaklandığında kısa ödüller vererek istenen davranışı pekiştirin. Eğitim boyunca sabırlı olun; Chow Chow’lar zeki ancak inatçı oldukları için tekrar ve tutarlılık çok önemlidir. Sosyalleştirme ve eğitimle, Chow Chow sevecen ve efendi bir aile üyesi olarak yetiştirilebilir[38][40].
Sahiplenmeden Önce Bilinmesi Gerekenler
Chow Chow sahiplenmek isteyip istemediğinizi değerlendirirken aşağıdaki noktalara dikkat edin:
- Sağlık Belgeleri: Güvenilir bir yetiştiriciden köpek alıyorsanız, anne-baba köpeklerin kalça, dirsek, diz (patella), tiroid ve göz testlerini (OFA/PennHIP, CERF gibi) yaptırıp sonuçları açıkça gösterdiklerinden emin olun[33]. İlk sağlık kontrollerinin tam olması önemlidir. Barınak veya kurtarma köpeği sahiplenecekseniz, mevcut tüm sağlık geçmişini öğrenin ve köpeği eve getirdikten sonraki ilk iki hafta içinde veteriner kontrolünden geçirin[41].
- Bakım Zamanı: Chow Chow’lar yoğun bakım gerektiren bir ırktır. Düzenli tüy bakımı, diş ve kulak temizliği için haftalık zaman ayırmalısınız[17][30]. Ayrıca günde en az bir kez egzersiz yapmaları için fırsat yaratın. Bu rutinlere uyacak zamanı ve sabrı önceden planlayın.
- Yaşam Tarzı Uygunluğu: Kalın kürkleri nedeniyle sıcak iklimlerden kaçının; Chow Chow’lar soğuk-keskin hava koşullarına daha iyi dayanır. Yaşadığınız bölge çok sıcak ise iç mekânı serin tutmak için önlem alın[42]. Ayrıca bu ırk evde yalnız kalmak yerine aile üyeleriyle birlikte vakit geçirmeyi tercih eder. Eğer evde uzun süre yalnız kalacaksa, yalnızlık kaygısı yaşamaması için farklı aktivite ve oyuncak sağlamanız gerekir.
- Karakter Hazırlığı: Çekingen ve gururlu bir yapıları olduğunu unutmayın. Kucakta uyumaktan çok kendi alanlarını korumaya eğilimlidirler[43]. Eğer “sürekli sevgi ve ilgi isteyen bir köpek” arıyorsanız başka ırklar daha uygun olabilir. Bir Chow Chow, kendi halinde sevdiği kişiye sadık, ama bağımsızlığına da düşkün bir dosttur.
- Deneyim Gerekliliği: İnatçı karakterleri nedeniyle ilkyüz sahipler için uygun değildir. Chow Chow eğitimi ve yönetimi deneyim gerektirebilir[23]. Daha önce köpek bakımı veya eğitimi yapmadıysanız, önce bilgiler edinin veya tecrübeli biriyle çalışın.
- Yaşam Süresi: Ortalama ömürleri 8–12 yıl arasındadır[12]. Sahiplenmeden önce uzun vadeli bir sorumluluk üstleneceğinizi göz önünde bulundurun.
Sıkça Sorulan Sorular
- Chow Chow iyi bir aile köpeği midir? Evet, doğru eğitim ve sosyalleştirmeyle sadık bir aile üyesi olabilir. Ancak genellikle daha sakin ve büyük çocuklu ailelere daha uygundur[26]. Çok hareketli ve küçük çocuklarla bazen sabırsız olabilir.
- Chow Chow çok tüy döker mi? Evet. Kalın çift katlı kürkü yoğun tüy döker; özellikle ilkbahar ve sonbahar gibi mevsim geçişlerinde günlük bakım gerekir[17][18]. Düzenli fırçalama, dökülen tüy birikimini önemli ölçüde azaltacaktır.
- Yabancılara karşı nasıl davranır? Sahiplerine karşı sevecen olsa da, yabancılara karşı mesafeli ve temkinlidir[44]. Erken yaşta sosyalleştirildiğinde çekingenliği azalabilir, ama genellikle ılımlı bir bekçilik içgüdüsü taşırlar.
- Chow Chow ne kadar egzersiz yapmalı? Günlük ılık yürüyüşler yeterlidir. Genelde günde 2×20–30 dakikalık yürüyüşler yapmak Chow Chow için ideal kabul edilir[24][29]. Sert veya uzun koşulara ihtiyacı yoktur.
- Sıcak havaya dayanabilir mi? Kalın kürkü nedeniyle sıcak havalardan çok etkilenir. Sıcak günlerde gölgelik veya serin ortam sağlanmalı, doğrudan güneşte kalması önlenmelidir[42]. Çok sıcak iklimlerde rahat edemeyebilir.
- Chow Chow kaç öğün beslenmeli? Yetişkin Chow Chow’lara günde en az iki öğün, yavrulara ise günde üç-dört öğün verilmesi önerilir[35]. Bir öğünde çok miktarda mama vermektense porsiyonları birkaç öğüne bölmek sindirime yardımcı olur ve mide dönmesi riskini azaltır.
- Eğitimi kolay mıdır? Diğer cinslere göre inatçı olabilir, bu yüzden eğitimde sabır ve tutarlılık şarttır. Kısa seanslar ve ödül bazlı yöntemler çok işe yarar[38]. Yeni başlayanlar için bazen zorlayıcı olabileceğinden, eğitimde kararlı ve deneyimli yaklaşımlar önerilir.
Kaynaklar: Bu rehberdeki bilgiler American Kennel Club, Britannica, PetMD, ASPCA gibi yabancı kaynaklar ve bilimsel çalışmalardan derlenmiştir[1][12][31][24]. (Referanslar metin içinde gösterilmiştir.)
Kaynakça
- ^ a b en.wikipedia.org kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a en.wikipedia.org kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a dogster.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a dogster.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c en.wikipedia.org kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b dogbreedinfo.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b en.wikipedia.org kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a aspcapetinsurance.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a dogbreedinfo.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a dogbreedinfo.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e f vetstreet.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c dogbreedinfo.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b petplan.co.uk kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b aspcapetinsurance.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b petplan.co.uk kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c d aspcapetinsurance.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c petplan.co.uk kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e f g petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a petplan.co.uk kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a vetstreet.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c d vetstreet.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e f g h i vetstreet.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a ufaw.org.uk kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b c dogbreedinfo.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a b britannica.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.
- ^ a petmd.com kaynağından alındı. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2025.